Votive tablets in Sri Kestra
 |
| Sri Ksetra World Heritage Zone. Photo: Ye Htut Tin (NLM) |
 |
| Sri Ksetra Museum. Photo: Ye Htut Tin (NLM) |
 |
| Sri Ksetra Museum. Photo: Ye Htut Tin (NLM) |
 |
| Terracota votive tabets |
By Maung
Tha (Archaeology)
Buddha images can be
seen at religious edifices such as pagodas and monasteries where members of the
Sangha stay in Myanmar where the majority of the people follow the Theravada Buddhism.
Although people in
successive eras have been passing the oral history on to new generations that
Theravada Buddhism reached Bagan in the reign of King Anawrahta, some evidences
have been found that the Theravada Buddhism arrived in Myanmar in Pyu era which
was earlier than Bagan era. Palm leaves made of gold bearing excerpts of Buddha
Pitakat literature excavated from Khinba mound in ancient Pyu city state Sri
Kestra as well as pagodas and Buddha images built in Pyu era can be seen till
today.
Earthen-baked votive tablets
People in Myanmar have
carved Buddha images made of stone, timber, brick, concrete, gold, silver and
bronze in successive eras, including earthen-baked votive tablets.
Votive tablets are
found at the confluence of Ayeyawady and Shweli rivers in northern Myanmar, in Myeik
region in southern Myanmar, and in Rakhine State in western Myanmar. As anybody
may make votive tablets easily, the votive tablets made in success eras can be
found in various parts of the nation.
Votive tablets are shaped
with Buddha images made of earth or clay which were moulded and then baked. As
such, it can be called the earthen-moulded Buddha image. Votive tablets can be
found in excavation with research purposes, in repairing of old pagodas and in
unearthing the caves. Sometimes, a large number of votive tablets may be found
in a single place. For example, votive tablets in good conditions and broken
ones with the measurement of five bullock carts were discovered at Shwezigon
Pagoda in ancient Tagaung city.
Some persons travelling
between India and Myanmar brought votive tablets to their regions. Then, they
made the tablets themselves and production process gradually spread out other
regions. As people can make votive tablets to be donated to pagodas and stupas,
the tablets can be seen in various parts of the nation in successive eras. Of
them, some votive tablets were brought from India. Earliest votive tablets were
found in Pyu era and a large number of votive tablets were made in Bagan era.
Among the tablets, the votive tablets with inscriptions that these tablets were
made by Anirudda Deva (King Anawrahta) were the most popular and these became
invaluable heritages in literature, culture and archaeology.
New structures of votive tablet
Various types of votive
tablets were made in Myanmar during the period from 5th century to
15th century. The majority of votive tablets in Pyu era was made in
shapes of banyan leave and of arch types but the tablets in Bagan era were in
17 types of designs. An eight inches high and six inches wide motive tablet
unearthed from Bagan mound No 1526 was significantly found with bearing 125 shapes
of pagodas. Likewise, a motive tablet found from the field, east of Ananda
Pagoda in Bagan, was expressed with 65 names of crops, flowers and plants,
without concerning the religion.
Generally, the motive
tablets were expressed with inscriptions on names of donors and letters of
prayer on the reverse and the Buddha image surrounded with His followers on the
converse. Mostly, these tablets were five inches long, seven inches high and
two inches thick. Inscriptions in Sanskrit
and Pali languages were mentioned under the Buddha image in ancient Pyu, Mon
and Myanmar alphabets. Embossed Sylheti Nagari alphabets were expressed on the
conserve of the votive tablets with inscriptions on both frames of converse
side.
As votive tablets were kept at
pagodas and stupas, bricks at some pagodas were paralleled with votive tablets
in a row and some tablets are kept in the caves as well as enshrined at the
pagodas. Sometimes, already baked votive tablets were found in good conditions
because these objects did not suffer impacts of bad weather.
With regard to works of fine
arts, votive tablets in Bagan era were shaped with eight episodes of Buddhology
on giving birth of embryo Buddha, enlightenment of Lord Buddha, preaching of
the Lord Buddha on Dhammacakka, descending of Lord Buddha from the Tavatimsa
celestial abode to human abode, staying of Lord Buddha at Palileyaka forest,
demonstration on supernatural powers, victory over Nalagiri elephant and final
rites as Parinibbana. The tablets in Pyu era described nine episodes including
the scene of offering Ghana milk meal by lady Sujata to the Lord Buddha.
Although various types of hand
postures (Mudra) and foot postures (Asana) of Lord Buddha were made on the
tablets, the Buddha images in majority of votive tablets were expressed with
the shape of touching the ground with fingers called Bhumiphassa Mudra and the
shape of taking intense concentration mind called Jhanasana. Likewise, the
tablets in Pyu and Bagan eras were made with Buddha images in Bhumiphassa Mudra
and Jhanasana placed on the lotus flower thrones. It can be seen that votive
tablets were carved with the Lord Buddha or the Buddha-to-be rounded by
disciples, wife and congregations. Mostly, the tablets in Bagan era were found
with Buddha images flanked by disciples or Buddha-to-be.
In respect of the votive tablets,
King Bodaw supplicated to first Maunghtaung abbot, asking what languages and
meanings were expressed in inscriptions at the foot of votive tablets. The
abbot replied that they were in Sanskrit and Pali languages, but Yun language
and that generally, the inscriptions mentioned Yedhamma Hetuppabhava in Sylheti
Nagari alphabets.
As votive tablets were found from
the Pyu to Konbaung eras, the works in Pyu era were better than those of Bagan
era. The tablets in late Bagan era were better than those of early Bagan era
but did not meet the works in Pyu era.
Nonetheless, votive tablets
depending on initiatives of donors express many works of Buddhist culture.
Names of donor were described at the foot of throne of the Buddha on the
conserve and on the reverse. Well-wishers consist of kings, queens, counsellors
of court and members of the Sangha as well as ordinary people. Thanks to donor
lists, the tablets expressed titles of kings, princes and princesses in Bagan
era.
Large votive tablets similar to
King Anawrahta’s votive tablets found from Maungtee Pagoda in Twantay Township
were excavated from the prayer hall of Kyauksagagyi Pagoda, south of Thiripissaya
Village in 1993. These works were 15.75 inches long, 10.5 inches high and 3.75
inches thick. In 2017, a large votive tablet, 16 inches long, 21 inches high
and four inches thick, was unearthed from the west of Kyauksagagyi Pagoda
together with large votive tablets with the title of King Sawlu and broken ones
with images of 28 Buddhas.
Experts can identify the works of
Buddha images on the tablets to estimate who made them and when they were made.
Although votive tablets are not in similar among them, all the works dedicate
religious heritages. Likewise, the tablets expressing eight episodes of
Buddhology are evidences of Myanmar’s cultural heritages. As such, it needs to
systematically preserve the works of votive tablets in order to uplift cultural
prestige of Myanmar.
Votive tablets in ancient Sri Kestra city
The earliest votive tablets of
Myanmar were found from ancient Sri Kestra city. However, no votive tablet was
found in ancient Pyu city states such as Beikthanoe, Hanlin and Mongmaw. The
tablets were found from Sri Kestra bear Buddha images of Theravada Buddhism as
well as Mahayana Buddhsim.
The votive tablets found in Sri
Kestra were in oval shape at the base and sharpening to the tip. Moreover, the
tablets were in shapes of square, circle and rectangular, and the shape with
rectangular at the base and circular at the top. Among them, the tablets in
oval shape and oval shape at the base and tip at the top were found in large
number. The smallest votive tablet was 1.5 inches wife. Generally, the tablets
were in sizes of 2.25 inches to five inches wide and three to four inches high.
Some votive tablets in Sri Kestra were framed and some were not framed. Many
earthen-baked votive tablets found from Muhtaw Village in ancient Sri Kestra
city were discovered in 1927 and 1928, and these works were five inches high
and three inches in radian.
Hand posture of the Buddha image
on the votive tablet of Sri Kestra mentioned Bhumiphassa Mudra. The Buddha
image was flanked by a pagoda each on either side. The throne was seen with a
head of lion with a vase each on both sides. The base of the throne was
scripted with Gatha which started Yedhamma. The reverse of the tablet was
scripted with Bamcake in Pyu alphabets assumed as name of donor. Experts estimated
the tablet was made between 8th centuries AD and 9th
centuries AD.
The Buddha image was carved with
the posture of staying on the lotus throne in the centre of the votive tablets,
found in Sri Kestra, in shape of rectangular at the base and sharpening to the
tip. Hand posture showed Abhaya Mudra expressing that two hands kept on the
chest. The base of the throne was scripted with the properties of Lord Buddha
which were excerpts from Mahavagga Pali, Dhighanikaya, Suttanta Pitakat Treatise.
An archaeologist professor made analysis that inscription style on the tablet
was similar to Telagu writing style used in Southern India from 5th
to 7th centuries AD.
The earthen-baked votive tablets found from Sri Kestra concerning
Mahayana Buddhism were expressed with pictures of Bodhisattha, Avalokitesara,
Adibhuta Buddha and Lokanatha. Some Avalokitesara images could be seen with crowns
on the heads and some without crowns. Bodhisattha images on the earthen-baked
votive tablets excavated from Hmawza were depicted with a sitting posture on
the lotus throne in dangling positions of legs.
The votive tablet unearthed from
Taunglonnyo Village was 4.5 inches high with carving of three Buddha images.
The middle image among the three was carved with sitting on the lotus throne
and a headdress on the head. The remaining two were carved with sitting
positions facing the middle one.
The votive tablets found from Sri
Kestra can be classified as that of Theravada Buddhism, that of Mahayana
Buddhism, and the mixed ism between Theravada and Mahayana. As votive tablets
expressing Buddha images and Bodhisattha images as well as Buddha images
flanked by god images of Mahayana Buddhism were found, it can be assumed that
Pyu people in Sri Kestra had religious faith not only of Theravada Buddhism but
of Mahayana Buddhism. Likewise, three types of earthen-baked votive tablets
were discovered from Sri Kestra. The first one was scripted with Itipiso
Bhagava Gatha, the second with Yedhamma Gatha and the third with Yedhamma Gatha
together with Bodhisattha or Avalokitesara or Lokanatha image.
In BC 200, the Buddhism split
into Mahayana and Theravada isms. Mahayana Sect used Sanskrit language while
Hinayana called Theravada Buddhism used Pali language, according to the Indian
researchers. Some votive tablets found in Sri Kestra were related to Theravada
Buddhism because they were carved with Yedhamma Gatha in Pali language. The
votive tablets made in 5th to 7th centuries AD scripted
with Itipiso Bhagava Gatha were also related to Theravada Buddhism.
Experts assumed that the votive
tablets bearing Bodhisattha image scripted with Yedhamma Gatha in Sanskrit
language might be made in 8th or 9th centuries AD. As
such, it was possible that Theravada Buddhism might arrive in Sri Kestra before
7th century AD but Mahayana Buddhism after 7th century
AD.
That is why earthen-baked votive tablets found in Sri Kestra dedicate faiths of Pyu people
residing in Sri Kestra. As earthen-baked votive tablets were found in Hmawza,
Mahtaw Village, Ngashint mound, Myinbahu Pagoda, Kanthonhsint Hill, Tavatimsa
Kywekyaungkon Pagoda and Pyokhingyi, not far from Sri Kestra, these tablets can
be observed in the book with title of Buddha images on ancient votive tablets
in second volume compiled by stone inscription director U Mya.
Translated by Than Tun Aung
သ ေရ ေခတၱရာအုတ္ခ ြက္ဘုရားမ်ား
ေမာင်သာ(ေရှဵေဟာင်ဵသုေေသန)
အဂင်္ါ၊ ဧြပီ ၂၃၊ ၂၀၁၉ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာက ို ြပည်သူအမျာဵစုကိုဵကွယ်သည ်ဴ ြမန်မာနငို ်ငဳေွင် သာသနိက
အေဆာကအ် အမုဳ ျာဵြဖစ်သည ်ဴ ေစေီပုေဵို မျာဵ၊ သဳဃာေော်မျာဵ သီေင်ဵသုဳဵသည ်ဴ ဘုနဵ် ေော်ြကီဵေကျာင်ဵမျာဵ၊
ယုဳြကည်ကိုဵကွယ်ြကသည ်ဴ ဗုဒ ဆင်ဵေုေော်မျာဵက ို ေနရာအနှ့ဳ၌ ြမင်ေေွ့ ြကရသည်။
ေေရဝါဒဗုဒ သာသနာသည် ပုဂဳဘုရင် အေနာ်ရောမင်ဵြကီဵလက်ေက်ေွင် ပုဂဳသ့ို ေရာက်ရခှိ ဲသဴ ည်ဟု
အစဲ်အဆက် ေြပာဆခို ဲဴြကေသာ်လည်ဵ ပုဂဳေက်မျာဵစွာ ေစာသည ်ဴ ပျူေခေ်ေွင် ဗုဒ ဘာသာရိေှ နခဲေဴ ြကာင်ဵ
အေောက်အောဵမျာဵက ို ေေွ့ရိခှ ဴဲြကရသည်။ ေ့ိုေြကာင်ဴ ပျူြမို့ေဟာင်ဵသေရေခေ္တရာ ခင်ဘကုနဵ် မှ ေူဵေဖာ်
ရရခှိ ဲသဴ ည ်ဴ ဗုဒ
ရုပပ် ွာဵဆင်ဵေုေော် မျာဵက ို ယေန့ေိုင် ြမင်ေေွ့
ကြ ရေပသည်။
ေ မြ မီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵ
ေခေ်အဆက်ဆက်ေွင် ြမန်မာနငို ်ငဳ၌ ဗုဒ ရုပပ် ွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵက ို ေကျာက်၊ သစ်၊ အုေ်၊ အဂေင်၊္တ ေရှေ၊ ေငွ၊
ေြကဵ စသည်ြဖင ်ဴ ေုလုပ၊် သွနဵ် လုပ၍် ရသည ်ဴ ဝေ္ထု ပစ္စည်ဵမျာဵြဖင ်ဴ ြပုလုပခ် ဲဴြကရာေွင် ေြမမီဵဖုေ်
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵလည်ဵ ပါဝင်ခဴသဲ ည။်
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ြမန်မာနငို ်ငဳေြမာက်ပုိင်ဵ၊ ဧရာဝေီြမစ်နှငေ်ဴ ရှေလီြမစ်ဆဳ ု ေဒသမှ
ြမန်မာနိငု ်ငဳေောင်ပုိင်ဵြမိေ်ေဒသနှင ်ဴ ြမန်မာနငို
ေဒဝ (အေနာ်ရော မင်ဵကြီဵ) ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵ ကမ္ပည်ဵစာမျာဵပါေသာ အုေ်ခွက်မျာဵသည် အေူဵ ေင်ရှာဵကာ စာေပ၊ယဲ်ေကျဵမှုနှင်ဴေရှဵေဟာင်ဵသုေေသနေန်ဖိုဵ ကြီဵမြင်ဴသည်ဴ အေမွအနှစ်မျာဵဖြစ်လာခဲဴသည်။
အုေ်ခွက် ပုဳစဳမျာဵ
မြန်မာနိုင်ငဳေွင် ငါဵရာစုမှ ၁၅ ရာစုအေိ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ပုဳစဳမျိုဵစုဳ ပြုလုပ်ခဲဴသည်ဴအနက် ပျူေခေ်လက်ရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအမျာဵစုသည် ေညာင်ရွက် ပုဳနှင်ဴ ခုဳဵေပါက်ပုဳမျာဵဖြစ်ကြပြီဵ ပုဂဳေခေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ပုဳစဳ ၁၇ မျိုဵ ရှိခဲဴသည်။ ပုဂဳ ကုန်ဵအမှေ် ၁၅၂၆ မှရရှိခဲဴပြီဵ အမြင်ဴ ရှစ်လက်မနှင်ဴ အကျယ် ေခြာက် လက်မရှိသည်ဴ အုေ်ခွက်ေွင် ေစေီပုဳ ၁၂၅ ဆူ ေည်ဴသွင်ဵ ပြုလုပ်ောဵပုဳကို ေူဵခြာဵ စွာ မြင်ေေွ့ ကြရသည်။ ေို့အေူ အာနန
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် အမျာဵအာဵဖြင်ဴ ေရှ့မျက်နှာေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်ကို မဏ္ဍိုင်ပြုလျက် အခြဳအရဳမျာဵ ေုလုပ်ကာ ေကျာဘက်ေွင် အလှူရှင်အမည်နှင်ဴ ဆုေောင်ဵစာကိုေရဵသာဵောဵေလဴရှိခဲဴသည်။ ယင်ဵေို့သည် ေယဘုယျအာဵဖြင်ဴ အလျာဵ ငါဵ လက်မ၊ အမြင်ဴ ခုနစ် လက်မ၊ ေု နှစ်လက်မရှိကာ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်၏ေအာက်ေခြေွင် သက္ကေ၊ ပါဠိဘာသာ စာသာဵမျာဵကို ေရှဵေဟာင်ဵပျူ၊ မွန်၊ မြန်မာ အက္ခရာမျာဵဖြင်ဴေရဵသာဵခဲဴကြသည်။အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵ၏ေရှ့မျက်နှာေွင် နဂရီ အက္ခရာမျာဵကို ေဖာင်ဵြွက ေရဵသာဵ၍ အုေ်ခွက်ေရှ့ ေဘဵနှစ်ဖက်ေဘာင်ေပါ်ေွင် ကမ္ပည်ဵစာမျာဵေရဵေိုဵခဲဴကြသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ေစေီပုေိုဵမျာဵေွင် ပူေဇာ်ောဵေလဴရှိရာေွင် အချို့ေစေီ မျာဵေွင် အုေ်ချပ်မျာဵနှင်ဴ အုေ်ခွက် ဘုရာဵမျာဵကို ေစ်ခုစီယှဲ်ေွဲလျက် အေန်ဵ လိုက် ောဵရှိေေ်သကဲဴသို့ အချို့ကိုလည်ဵ လိုဏ်မျာဵေွင် ေည်ဴသွင်ဵောဵခဲဴကြသည်ဴ အပြင် ဘုရာဵေွင် ဌာပနာောဵသည်ကိုလည်ဵေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ေစ်ခါေစ်ရဳေွင် ရာသီဥေုဒဏ်မခဳရသဖြင်ဴ အေကာင်ဵအေိုင်ဵ ကျန်ရှိေနသည်ဴ မီဵဖုေ် ပြီဵစ အုေ်ခွက် ဘုရာဵမျာဵကို ေေွ့ရှိရသည်။
အနုပညာ လက်ရာမျာဵဖြစ်သည်ဴ အုေ်ခွက်ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုမျာဵအနက် ပုဂဳေခေ်အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ဘုရာဵရှင်ဖွာဵေော်မူခန်ဵ၊ပွင်ဴေော်မူခန်ဵ၊ ဓမ္မ စကြာေရာဵဦဵေဟာေော်မူခန်ဵ၊ ောဝေိံသာနေ်ပြည်မှ လူ့ ပြည်သို့ဆင်ဵေော် မူခန်ဵ၊ ပါလိေလယျကေော၌ သီေင်ဵသုဳဵေော်မူခန်ဵ၊ ေန်ခိုဵပြာဋိဟာပြခန်ဵ၊ နာဠာ ဂီရိဆင်ကို ေအာင်ေော်မူခန်ဵနှင်ဴ ပရိနိဗ္ဗာန်စဳေော်မူခန်ဵ ဟူသည်ဴ ဗုဒ ဝင်ရှစ်ခန်ဵကို ေုလုပ်ေလဴရှိသည်။ပျူအုေ်ခွက်မျာဵေွင် သုဇာောသေို့သမီဵ ဃနာနို့ဆွမ်ဵကပ် သည်ဴပုဳကိုပါ ေည်ဴသွင်ဵ၍ ဗုဒ ဝင်ကိုဵခန်ဵ ပြုလုပ်သည်။
ဘုရာဵရှင်၏ ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵ၏ လက်ေော်ဟန် (မုဒြာ)နှင်ဴေခြေော်ဟန် (အာသန) ေို့ကို ပုဳစဳမျာဵစွာ ပြုလုပ်ေလဴရှိေသာ်လည်ဵ ဘူမိဖဿမုဒြာဟု ေခါ်သည်ဴ လက်ေချာင်ဵေမြေိပုဳစဳနှင်ဴ ဈာနာသနဟုေခါ်ဟည်ဴ ဈာန်သမာပေ်ဝင်စာဵေနသည်ဴ ပုဳကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိရသည်။ ေို့အေူပင် ပျူနှင်ဴပုဂဳ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵ ေော်မျာဵကို ဘူမိဖဿမုဒြာ၊ ဈာနာသန ဟန်မျာဵဖြင်ဴ ကြာပလ္လင်ခဳကာ ပြုလုပ်ကြ သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ဘုရာဵရှင်သို့မဟုေ် ေဗာဓိသေ္တဘုရာဵေလာင်ဵကို သာဝက၊ ကြင်ယာေော်၊ ပရိသေ်မျာဵခြဳရဳ ေုလုပ်ေလဴရှိေကြာင်ဵလည်ဵ ေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ပုဂဳေခေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် သာဝကမျာဵ ခြဳရဳေနပုဳနှင်ဴ ေဗာဓိသေ္တ ဘုရာဵေလာင်ဵခြဳရဳေနပုဳကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိကြရသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵနှင်ဴစပ်လျဲ်ဵ၍ ဘိုဵေော်ဘုရာဵက ပေမ ေမာင်ဵေောင်ဆရာ ေော်အာဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေအာက်ေခြေွင်ေရဵသာဵောဵေသာ စာမျာဵသည် မည်သည်ဴ ဘာသာစကာဵနှင်ဴ မည်သည်ဴ အဓိပ္ပာယ်ရှိေကြာင်ဵေမဵေလှောက်ခဲဴသည်။ ယင်ဵေို့သည် ယွန်ဵဘာသာစကာဵမျာဵမဟုေ်ဘဲ သက္ကေနှင်ဴ ပါဠိဘာသာမျာဵဖြစ်ပြီဵ အမျာဵအာဵဖြင်ဴ နဂရီဘာသာဖြင်ဴ ေယဓမ္မာ ေဟေုပ္ပ ဘဝါ ဟုေရဵသာဵေလဴရှိေကြာင်ဵ ေဖြဆိုခဲဴသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ပျူေခေ်မှသည်ကုန်ဵေဘာင်ေခေ်အေိေေွ့ရှိခဲဴကြရာ ပျူအုေ်ခွက်မျာဵသည် ပုဂဳအုေ်ခွက်မျာဵေက် လက်ရာပိုမိုေသသပ်ေကာင်ဵမွန် ေကြာင်ဵေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ပုဂဳေခေ်ေနှာင်ဵပိုင်ဵအုေ်ခွက်မျာဵသည် ပုဂဳေရှ့ပိုင်ဵ အုေ်ခွက်မျာဵေက် ပိုမိုေကာင်ဵမွန်သည်ဴေိုင် ပျူအုေ်ခွက်မျာဵကို မမီေချ။
မည်သို့ပင်ဆိုေစ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် အလှူရှင်မျာဵ၏ စိေ်ကူဵစိေ်သန်ဵ အေပါ်မူေည်လျက် ဗုဒ ယဲ်ေကျဵမှုလက်ရာ ပုဳစဳမျာဵစွာကိုေဖာ်ေှေန်ဵေနကြေပသည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအလှူရှင်အမည်မျာဵကို အုေ်ခွက်မျက်နှာစာရှိ ရုပ်ပွာဵေော် ပလ္လင် ေအာက်ေခြနှင်ဴ အုေ်ခွက်၏ ေကျာဘက်ေွင်ေရဵေိုဵခဲဴကြသည်။ အလှူရှင်မျာဵေွင် ဘုရင်၊ မိဖုရာဵ၊ မှူဵမေ်နှင်ဴ ရဟန်ဵသဳဃာမျာဵအပြင် သာမန်ပြည်သူမျာဵကိုလည်ဵ ေေွ့ရှိနိုင်သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအလှူရှင်အမည်မျာဵမှ ပုဂဳဘုရင်မျာဵ၏ ဘွဲ့အမည် မျာဵ၊ သာဵေော် သမီဵေော်မျာဵ၏ ဘွဲ့မျာဵကို သိရှိကြရေပသည်။
ေွဳေေဵမြို့နယ်၊ ေမာင်ဵေီဵဘုရာဵမှ ေေွ့ရသည်ဴ အေနာ်ရောမင်ဵအုေ်ခွက်မျာဵ ကဲဴသို့ ကြီဵမာဵေသာ အုေ်ခွက်မျာဵကို သီရိပစ္စယာရွာ ေောင်ဘက်ရှိ ေကျာက် စကာဵကြီဵဘုရာဵ အာရုဳခဳအေွင်ဵမှ ၁၉၉၃ ခုနှစ်ေွင် ေူဵေဖာ်ရရှိခဲဴရာ အလျာဵ ၁၅ ဒသမ ၇၅ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၁၀ ဒသမ ၅ လက်မနှင်ဴ ေု ၃ ဒသမ ၇၅ လက်မရှိသည်။၂၀ဝ၇ ခုနှစ်ေွင် ေကျာက်စကာဵကြီဵဘုရာဵ အေနာက်ဘက်မှ အလျာဵ ၁၆ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၂၁ လက်မ၊ ေုေလဵလက်မရှိသည်ဴ အုေ်ခွက်ကြီဵေစ်ခုကို ေပ်မဳ ရရှိခဲဴသည်။ ယင်ဵ အုေ်ခွက်ကြီဵနှင်ဴအေူ ေစာလူဵမင်ဵဘွဲ့ပါရှိေသာ အုေ်ခွက်ကြီဵမျာဵနှင်ဴ နှစ်ကျိပ် ရှစ်ဆူပုဳပါရှိေသာ အုေ်ခွက်အကျိုဵမျာဵကို ေေွ့ရှိခဲဴရသည်။
ပညာရှင်မျာဵက အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ပါရှိသည်ဴ ဆင်ဵေုမျာဵ၏ လက်ရာကို ကြည်ဴ၍ မည်သည်ဴေခေ်ေွင် မည်သည်ဴ ဘုရင်က ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵခွဲခြာဵနိုင်ကြေပ သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် ေစ်ခုနှင်ဴ ေစ်ခု မေူညီကြေသာ်လည်ဵ အာဵလုဳဵ သည် ဗုဒ ယဲ်ေကျဵမှုကို ေဖာ်ေှေန်ဵသည်ဴ ဘာသာေရဵဆိုင်ရာ အေမွအနှစ်မျာဵသာ ဖြစ်ကြေပသည်။ ေို့အေူ ဗုဒ ဝင်ရှစ်ခန်ဵကို အသာဵေပဵ ေုလုပ်ောဵသည်ဴ အန
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵ
မြန်မာနိုင်ငဳ၏ အေစာဆုဳဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို သေရေခေ္တရာမြို့ေဟာင်ဵမှ အမျာဵဆုဳဵရရှိခဲဴသည်။ သို့ေသာ် အခြာဵ ပျူမြို့ ပြမျာဵဖြစ်သည်ဴ ဗိဿနိုဵ၊ ဟန်လင်ဵနှင်ဴ မိုင်ဵေမာေို့ေွင် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို မေေွ့ရှိရေချ။ သေရေခေ္တရာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာဆိုင်ရာ ဗုဒ ဆင်ဵေု အုေ်ခွက်မျာဵ အပြင် မဟာယန ကိုဵကွယ်မှုဆိုင်ရာ ေဗာဓိသေ္တ အုေ်ခွက်မျာဵကိုလည်ဵ ေေွ့ရှိရသည်။
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဘဲဥပုဳ၊ ေအာက်ေခြ ဘဲဥပုဳရှိ၍ အေက်ေွင် ချွန်ေနပုဳ၊ ေလဵေောင်ဴပုဳ၊ အဝိုင်ဵပုဳ၊ ေောင်ဴမှန် စေုဂဳပုဳ၊ ေအာက်ေခြေောင်ဴမှန်စေုဂဳ ရှိ၍ အေက်ေွင်ချွန်ေနပုဳနှင်ဴ ေအာက်ေခြေောင်ဴမှန်စေုဂဳရှိ၍ အေက်ေွင် အဝိုင်ဵ ပုဳဟူ၍ အဓိက ပုဳစဳ ခုနစ်မျိုဵေေွ့ရှိရသည်ဴအနက် ဘဲဥပုဳ၊ ေအာက်ေခြဘဲဥပုဳနှင်ဴအေက် အချွန်ပုဳ အုေ်ခွက်မျာဵကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိရသည်။ယင်ဵေို့အနက် အေသဵဆုဳဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵသည် အကျယ် ၁ ဒသမ ၅ လက်မ ရှိကာ အမျာဵအာဵဖြင်ဴ အကျယ်၂ ဒသမ ၂၅ လက်မမှ ၅ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၃ လက်မ မှ ၄ လက်မအေိရှိကြသည်။ သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် အချို့ကို ေဘာင် ကွပ်ောဵ၍ အချို့ကို ေဘာင်ကွပ်ောဵခြင်ဵမရှိေချ။ သေရေခေ္တရာမြို့ေဟာင်ဵအေွင်ဵ ရှိ မုေောရွာမှ ေမြမီဵဖုေ်အုေ်ခွက်ဘုရာဵ အမျာဵအပြာဵကို ၁၉၂၇ ခုနှစ်နှင်ဴ ၁၉၂၈ ခုနှစ်မျာဵေွင် ရရှိခဲဴရာ အမြင်ဴ ၅ လက်မနှင်ဴ အချင်ဵဝက် ၃ လက်မရှိသည်။
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵေစ်ဆူေွင် ေုလုပ်ောဵသည်ဴ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်၏ လက်ေော်ဟန်(မုဒြာ)သည် ဘူမိဖဿ (လက်ေချာင်ဵမျာဵေမြေိပုဳစဳ) ဖြစ်ကာ ရုပ်ပွာဵေော် ေစ်ဖက်ေစ်ချက်ေွင် ေစေီပုဳစဳ ေစ်ခုစီ ရဳောဵသည်။ ေအာက်ေခြ ပလ္လင်ခုဳေွင်မူ ပန်ဵအိုဵေစ်လုဳဵစီ ရဳောဵသည်ဴ ခြေင်္သဴဦဵေခါင်ဵပုဳကို မြင်ေေွ့ ကြရသည်။ပလ္လင်ေအာက်ေခြေွင် ေယဓမ္မာ အစချီသည်ဴ ဂါောေော်ကို ေရဵောဵသည်။ေကျာ ဘက်ေွင် ပျူအက္ခရာမျာဵဖြင်ဴ ဗ
သေရေခေ္တရာမှ ေေွ့ရှိခဲဴရသည်ဴ ေအာက်ေခြေလဵေောင်ဴနှင်ဴ ေိပ်ချွန်ဵပုဳစဳ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်ကို အုေ်ခွက်အလယ်၌ ကြာပလ္လင်ေပါ် ေွင်သီေင်ဵသုဳဵေနဟန် ေုလုပ်ောဵသည်။လက်ေော်ဟန်သည် လက်ေော်နှစ်ဖက် ကို ရင်ဘေ်ေပါ်သို့ ေင်ောဵသည်ဴ အဘယမုဒြာဟန်ဖြစ်သည်။ ပလ္လင်ေအာက်ေခြေွင် မဟာဝဂ္ဂပါဠိေော်၊ ဒီဃနိကာယ၊ သုေ္တန်ပိဋကေ်ေော်မှ ေကာက်နုေ်ောဵ သည်ဴဘုရာဵဂုဏ်ေော်မျာဵကို ေရဵသာဵောဵသည်။စာအေရဵအသာဵသည် ေအဒီ ငါဵရာစုမှ ခုနစ်ရာစုအေွင်ဵက အိန
သေရေခေ္တရာမှရရှိခဲဴသည်ဴ မဟာယန ဗုဒ ဘာသာနှင်ဴ စပ်လျဲ်ဵသည်ဴ ေမြမီဵဖုေ် မျာဵေွင်ေဗာဓိသေ္တ၊ အဝေလာကိေေသရ၊ အဒိဘူေဗုဒ နှင်ဴေလာကနာေပုဳမျာဵကို မြင်ေေွ့ရသည်။ အဝေလာကိေေသရ အချို့ေွင် ဦဵေခါင်ဵေော်၌သရဖူ ေဆာင်ဵ ောဵ၍ အချို့ေွင် သရဖူေဆာင်ဵောဵခြင်ဵမရှိေချ။ ေမှာ်ဇာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ ေဗာဓိသေ္တ ေမြမီဵဖုေ်ဘုရာဵေွင် ေခြေော်ဟန်သည် ကြာပလ္လင်ေပါ်မှ ေခြေွဲလဲချ၍ ေိုင်ေန ဟန် ဖြစ်သည်။
ေောင်လုဳဵညိုရွာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ ၄ ဒသမ ၅ လက်မမြင်ဴေသာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵေွင် ရုပ်ပွာဵသုဳဵဆူပါရှိကာ အလယ်ဆင်ဵေုေော်သည် ကြာပလ္လင်ေွင်ေိုင်၍ မကိုဋ် ေဆာင်ဵောဵပြီဵ ေဘဵနှစ်ဖက်မှ ရုပ်ပွာဵမျာဵသည် အလယ်ရှိ ရုပ်ပွာဵဘက်သို့ မျက်နှာမူလျက် ေိုင်ေနကြသည်။
သေရေခေ္တရာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ အုေ်ခွက်မျာဵကို ေေရဝါဒဆိုင်ရာ အုေ်ခွက်မျာဵ၊ မဟာယနဆိုင်ရာ အုေ်ခွက်မျာဵ၊ ေေရဝါဒနှင်ဴ မဟာယနကို ေရာစပ်ောဵသည်ဴ အုေ်ခွက်မျာဵဟု ပိုင်ဵခြာဵနိုင်သည်။ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော် အုေ်ခွက်၊ ေဗာဓိသေ္တရုပ်ပွာဵ ေော် အုေ်ခွက်ေို့အပြင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵကို မဟာယန နေ်ရုပ်မျာဵရဳောဵသည်ဴ အုေ် ခွက်မျာဵကိုလည်ဵေေွ့ရှိရသဖြင်ဴ သေရေခေ္တရာေွင် ရှိခဲဴသည်ဴ ပျူလူမျိုဵမျာဵသည် ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာအပြင် မဟာယနဗုဒ ဘာသာကိုလည်ဵ ကိုဵကွယ်ခဲဴကြေကြာင်ဵ ယူဆနိုင်ခဲဴေပသည်။ ေို့အေူ ဢေိပိေသာဘဂဝါ အစရှိေသာ ဂါောကို ေရဵေိုဵောဵ သည်ဴအုေ်ခွက်နှင်ဴ ေယဓမ္မာဂါောကို ေရဵေိုဵောဵသည်ဴ အုေ်ခွက်၊
ေယဓမ္မာဂါော ေရဵေိုဵောဵေသာ ေဗာဓိသေ္တ (သို့မဟုေ်) အဝေလာကိေေသရ (သို့မဟုေ်) ေလာကနာေ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵဟူ၍ သုဳဵမျိုဵ ေေွ့ရပါသည်။
ဘီစီ၂၀ဝ ပြည်ဴခုနှစ်ေွင် ဗုဒ ဝါဒသည် မဟာယာနနှင်ဴ ေေရဝါဒဟု နှစ်ဂိုဏ်ဵကွဲခဲဴရာ မဟာယာနဂိုဏ်ဵသည် သက္ကေ ဘာသာကိုအသုဳဵပြု၍ ဟိနယာန ဗုဒ ဝါဒ (သို့ မဟုေ်) ေေရဝါဒ ဗုဒ ဝါဒသည် ပါဠိဘာသာကိုအသုဳဵပြုခဲဴသည်ဟု အိန ဝါဒနှင်ဴ သက်ဆိုင်ေသာအုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵဖြစ်ကြသည်။
ေဗာဓိသေ္တပုဳပါရှိပြီဵ ေယဓမ္မာဂါောကို သက္ကေဘာသာဖြင်ဴ ေရဵေိုဵောဵေသာ အုေ်ခွက်မျာဵမှာ ေအဒီ ရှစ်ရာစုမှ ကိုဵရာစုအေွင်ဵ ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵ ယူဆကြ သဖြင်ဴ ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာသည် သေရေခေ္တရာသို့ ေအဒီ ခုနစ်ရာစုမေိုင်မီ ေရာက်ရှိေနခဲဴကာ မဟာယာနဗုဒ ဘာသာသည် ေအဒီခုနစ်ရာစုေနာက်ပိုင်ဵမှ သေရ ေခေ္တရာသို့ ေရာက်ရှိလာဖွယ်ရှိေပသည်။
ေို့ေကြာင်ဴ သေရေခေ္တရာမှ ေေွ့ရှိခဲဴသည်ဴ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် သေရေခေ္တရာေွင် ေနေိုင်ခဲဴသည်ဴ ပျူလူမျိုဵ မျာဵ၏ ယုဳကြည်ကိုဵကွယ်မှုမျာဵကို ေဖာ်ေှေန်ဵေနခဲဴကြေပသည်။ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို သေရေခေ္တရာဝန်ဵကျင်ရှိ ေမှာ်ဇာ၊ မေော ရွာ၊ ငရှင်ဴကုန်ဵ၊ မြင်ဗာဟုဘုရာဵ၊ ကန်သုဳဵဆင်ဴေောင်၊ ောဝေိံသာ ကျွဲေကျာင်ဵကုန်ဵ ဘုရာဵ၊ ပျိုဵခင်ဵကြီဵစသည်ဴ ေနရာမျာဵမှ ရရှိခဲဴရာ ယင်ဵေို့ကို ေကျာက်စာဝန်ဦဵမြ ပြုစုခဲဴသည်ဴ ေရှဵေဟာင်ဵအုေ်ခွက် ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵ စာအုပ် ဒုေိယေွဲေွင် ေလဴလာနိုင်ကြေပသည်။
အဂင်္ါ၊ ဧြပီ ၂၃၊ ၂၀၁၉ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာက ို ြပည်သူအမျာဵစုကိုဵကွယ်သည ်ဴ ြမန်မာနငို ်ငဳေွင် သာသနိက
အေဆာကအ် အမုဳ ျာဵြဖစ်သည ်ဴ ေစေီပုေဵို မျာဵ၊ သဳဃာေော်မျာဵ သီေင်ဵသုဳဵသည ်ဴ ဘုနဵ် ေော်ြကီဵေကျာင်ဵမျာဵ၊
ယုဳြကည်ကိုဵကွယ်ြကသည ်ဴ ဗုဒ ဆင်ဵေုေော်မျာဵက ို ေနရာအနှ့ဳ၌ ြမင်ေေွ့ ြကရသည်။
ေေရဝါဒဗုဒ သာသနာသည် ပုဂဳဘုရင် အေနာ်ရောမင်ဵြကီဵလက်ေက်ေွင် ပုဂဳသ့ို ေရာက်ရခှိ ဲသဴ ည်ဟု
အစဲ်အဆက် ေြပာဆခို ဲဴြကေသာ်လည်ဵ ပုဂဳေက်မျာဵစွာ ေစာသည ်ဴ ပျူေခေ်ေွင် ဗုဒ ဘာသာရိေှ နခဲေဴ ြကာင်ဵ
အေောက်အောဵမျာဵက ို ေေွ့ရိခှ ဴဲြကရသည်။ ေ့ိုေြကာင်ဴ ပျူြမို့ေဟာင်ဵသေရေခေ္တရာ ခင်ဘကုနဵ် မှ ေူဵေဖာ်
ရရခှိ ဲသဴ ည ်ဴ ဗုဒ
ရုပပ် ွာဵဆင်ဵေုေော် မျာဵက ို ယေန့ေိုင် ြမင်ေေွ့
ကြ ရေပသည်။
ေ မြ မီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵ
ေခေ်အဆက်ဆက်ေွင် ြမန်မာနငို ်ငဳ၌ ဗုဒ ရုပပ် ွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵက ို ေကျာက်၊ သစ်၊ အုေ်၊ အဂေင်၊္တ ေရှေ၊ ေငွ၊
ေြကဵ စသည်ြဖင ်ဴ ေုလုပ၊် သွနဵ် လုပ၍် ရသည ်ဴ ဝေ္ထု ပစ္စည်ဵမျာဵြဖင ်ဴ ြပုလုပခ် ဲဴြကရာေွင် ေြမမီဵဖုေ်
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵလည်ဵ ပါဝင်ခဴသဲ ည။်
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ြမန်မာနငို ်ငဳေြမာက်ပုိင်ဵ၊ ဧရာဝေီြမစ်နှငေ်ဴ ရှေလီြမစ်ဆဳ ု ေဒသမှ
ြမန်မာနိငု ်ငဳေောင်ပုိင်ဵြမိေ်ေဒသနှင ်ဴ ြမန်မာနငို
ေဒဝ (အေနာ်ရော မင်ဵကြီဵ) ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵ ကမ္ပည်ဵစာမျာဵပါေသာ အုေ်ခွက်မျာဵသည် အေူဵ ေင်ရှာဵကာ စာေပ၊ယဲ်ေကျဵမှုနှင်ဴေရှဵေဟာင်ဵသုေေသနေန်ဖိုဵ ကြီဵမြင်ဴသည်ဴ အေမွအနှစ်မျာဵဖြစ်လာခဲဴသည်။
အုေ်ခွက် ပုဳစဳမျာဵ
မြန်မာနိုင်ငဳေွင် ငါဵရာစုမှ ၁၅ ရာစုအေိ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ပုဳစဳမျိုဵစုဳ ပြုလုပ်ခဲဴသည်ဴအနက် ပျူေခေ်လက်ရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအမျာဵစုသည် ေညာင်ရွက် ပုဳနှင်ဴ ခုဳဵေပါက်ပုဳမျာဵဖြစ်ကြပြီဵ ပုဂဳေခေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ပုဳစဳ ၁၇ မျိုဵ ရှိခဲဴသည်။ ပုဂဳ ကုန်ဵအမှေ် ၁၅၂၆ မှရရှိခဲဴပြီဵ အမြင်ဴ ရှစ်လက်မနှင်ဴ အကျယ် ေခြာက် လက်မရှိသည်ဴ အုေ်ခွက်ေွင် ေစေီပုဳ ၁၂၅ ဆူ ေည်ဴသွင်ဵ ပြုလုပ်ောဵပုဳကို ေူဵခြာဵ စွာ မြင်ေေွ့ ကြရသည်။ ေို့အေူ အာနန
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် အမျာဵအာဵဖြင်ဴ ေရှ့မျက်နှာေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်ကို မဏ္ဍိုင်ပြုလျက် အခြဳအရဳမျာဵ ေုလုပ်ကာ ေကျာဘက်ေွင် အလှူရှင်အမည်နှင်ဴ ဆုေောင်ဵစာကိုေရဵသာဵောဵေလဴရှိခဲဴသည်။ ယင်ဵေို့သည် ေယဘုယျအာဵဖြင်ဴ အလျာဵ ငါဵ လက်မ၊ အမြင်ဴ ခုနစ် လက်မ၊ ေု နှစ်လက်မရှိကာ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်၏ေအာက်ေခြေွင် သက္ကေ၊ ပါဠိဘာသာ စာသာဵမျာဵကို ေရှဵေဟာင်ဵပျူ၊ မွန်၊ မြန်မာ အက္ခရာမျာဵဖြင်ဴေရဵသာဵခဲဴကြသည်။အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵ၏ေရှ့မျက်နှာေွင် နဂရီ အက္ခရာမျာဵကို ေဖာင်ဵြွက ေရဵသာဵ၍ အုေ်ခွက်ေရှ့ ေဘဵနှစ်ဖက်ေဘာင်ေပါ်ေွင် ကမ္ပည်ဵစာမျာဵေရဵေိုဵခဲဴကြသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ေစေီပုေိုဵမျာဵေွင် ပူေဇာ်ောဵေလဴရှိရာေွင် အချို့ေစေီ မျာဵေွင် အုေ်ချပ်မျာဵနှင်ဴ အုေ်ခွက် ဘုရာဵမျာဵကို ေစ်ခုစီယှဲ်ေွဲလျက် အေန်ဵ လိုက် ောဵရှိေေ်သကဲဴသို့ အချို့ကိုလည်ဵ လိုဏ်မျာဵေွင် ေည်ဴသွင်ဵောဵခဲဴကြသည်ဴ အပြင် ဘုရာဵေွင် ဌာပနာောဵသည်ကိုလည်ဵေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ေစ်ခါေစ်ရဳေွင် ရာသီဥေုဒဏ်မခဳရသဖြင်ဴ အေကာင်ဵအေိုင်ဵ ကျန်ရှိေနသည်ဴ မီဵဖုေ် ပြီဵစ အုေ်ခွက် ဘုရာဵမျာဵကို ေေွ့ရှိရသည်။
အနုပညာ လက်ရာမျာဵဖြစ်သည်ဴ အုေ်ခွက်ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုမျာဵအနက် ပုဂဳေခေ်အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ဘုရာဵရှင်ဖွာဵေော်မူခန်ဵ၊ပွင်ဴေော်မူခန်ဵ၊ ဓမ္မ စကြာေရာဵဦဵေဟာေော်မူခန်ဵ၊ ောဝေိံသာနေ်ပြည်မှ လူ့ ပြည်သို့ဆင်ဵေော် မူခန်ဵ၊ ပါလိေလယျကေော၌ သီေင်ဵသုဳဵေော်မူခန်ဵ၊ ေန်ခိုဵပြာဋိဟာပြခန်ဵ၊ နာဠာ ဂီရိဆင်ကို ေအာင်ေော်မူခန်ဵနှင်ဴ ပရိနိဗ္ဗာန်စဳေော်မူခန်ဵ ဟူသည်ဴ ဗုဒ ဝင်ရှစ်ခန်ဵကို ေုလုပ်ေလဴရှိသည်။ပျူအုေ်ခွက်မျာဵေွင် သုဇာောသေို့သမီဵ ဃနာနို့ဆွမ်ဵကပ် သည်ဴပုဳကိုပါ ေည်ဴသွင်ဵ၍ ဗုဒ ဝင်ကိုဵခန်ဵ ပြုလုပ်သည်။
ဘုရာဵရှင်၏ ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵ၏ လက်ေော်ဟန် (မုဒြာ)နှင်ဴေခြေော်ဟန် (အာသန) ေို့ကို ပုဳစဳမျာဵစွာ ပြုလုပ်ေလဴရှိေသာ်လည်ဵ ဘူမိဖဿမုဒြာဟု ေခါ်သည်ဴ လက်ေချာင်ဵေမြေိပုဳစဳနှင်ဴ ဈာနာသနဟုေခါ်ဟည်ဴ ဈာန်သမာပေ်ဝင်စာဵေနသည်ဴ ပုဳကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိရသည်။ ေို့အေူပင် ပျူနှင်ဴပုဂဳ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵ ေော်မျာဵကို ဘူမိဖဿမုဒြာ၊ ဈာနာသန ဟန်မျာဵဖြင်ဴ ကြာပလ္လင်ခဳကာ ပြုလုပ်ကြ သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ဘုရာဵရှင်သို့မဟုေ် ေဗာဓိသေ္တဘုရာဵေလာင်ဵကို သာဝက၊ ကြင်ယာေော်၊ ပရိသေ်မျာဵခြဳရဳ ေုလုပ်ေလဴရှိေကြာင်ဵလည်ဵ ေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ပုဂဳေခေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် သာဝကမျာဵ ခြဳရဳေနပုဳနှင်ဴ ေဗာဓိသေ္တ ဘုရာဵေလာင်ဵခြဳရဳေနပုဳကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိကြရသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵနှင်ဴစပ်လျဲ်ဵ၍ ဘိုဵေော်ဘုရာဵက ပေမ ေမာင်ဵေောင်ဆရာ ေော်အာဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေအာက်ေခြေွင်ေရဵသာဵောဵေသာ စာမျာဵသည် မည်သည်ဴ ဘာသာစကာဵနှင်ဴ မည်သည်ဴ အဓိပ္ပာယ်ရှိေကြာင်ဵေမဵေလှောက်ခဲဴသည်။ ယင်ဵေို့သည် ယွန်ဵဘာသာစကာဵမျာဵမဟုေ်ဘဲ သက္ကေနှင်ဴ ပါဠိဘာသာမျာဵဖြစ်ပြီဵ အမျာဵအာဵဖြင်ဴ နဂရီဘာသာဖြင်ဴ ေယဓမ္မာ ေဟေုပ္ပ ဘဝါ ဟုေရဵသာဵေလဴရှိေကြာင်ဵ ေဖြဆိုခဲဴသည်။
အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို ပျူေခေ်မှသည်ကုန်ဵေဘာင်ေခေ်အေိေေွ့ရှိခဲဴကြရာ ပျူအုေ်ခွက်မျာဵသည် ပုဂဳအုေ်ခွက်မျာဵေက် လက်ရာပိုမိုေသသပ်ေကာင်ဵမွန် ေကြာင်ဵေေွ့ရှိနိုင်သည်။ ပုဂဳေခေ်ေနှာင်ဵပိုင်ဵအုေ်ခွက်မျာဵသည် ပုဂဳေရှ့ပိုင်ဵ အုေ်ခွက်မျာဵေက် ပိုမိုေကာင်ဵမွန်သည်ဴေိုင် ပျူအုေ်ခွက်မျာဵကို မမီေချ။
မည်သို့ပင်ဆိုေစ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် အလှူရှင်မျာဵ၏ စိေ်ကူဵစိေ်သန်ဵ အေပါ်မူေည်လျက် ဗုဒ ယဲ်ေကျဵမှုလက်ရာ ပုဳစဳမျာဵစွာကိုေဖာ်ေှေန်ဵေနကြေပသည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအလှူရှင်အမည်မျာဵကို အုေ်ခွက်မျက်နှာစာရှိ ရုပ်ပွာဵေော် ပလ္လင် ေအာက်ေခြနှင်ဴ အုေ်ခွက်၏ ေကျာဘက်ေွင်ေရဵေိုဵခဲဴကြသည်။ အလှူရှင်မျာဵေွင် ဘုရင်၊ မိဖုရာဵ၊ မှူဵမေ်နှင်ဴ ရဟန်ဵသဳဃာမျာဵအပြင် သာမန်ပြည်သူမျာဵကိုလည်ဵ ေေွ့ရှိနိုင်သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵအလှူရှင်အမည်မျာဵမှ ပုဂဳဘုရင်မျာဵ၏ ဘွဲ့အမည် မျာဵ၊ သာဵေော် သမီဵေော်မျာဵ၏ ဘွဲ့မျာဵကို သိရှိကြရေပသည်။
ေွဳေေဵမြို့နယ်၊ ေမာင်ဵေီဵဘုရာဵမှ ေေွ့ရသည်ဴ အေနာ်ရောမင်ဵအုေ်ခွက်မျာဵ ကဲဴသို့ ကြီဵမာဵေသာ အုေ်ခွက်မျာဵကို သီရိပစ္စယာရွာ ေောင်ဘက်ရှိ ေကျာက် စကာဵကြီဵဘုရာဵ အာရုဳခဳအေွင်ဵမှ ၁၉၉၃ ခုနှစ်ေွင် ေူဵေဖာ်ရရှိခဲဴရာ အလျာဵ ၁၅ ဒသမ ၇၅ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၁၀ ဒသမ ၅ လက်မနှင်ဴ ေု ၃ ဒသမ ၇၅ လက်မရှိသည်။၂၀ဝ၇ ခုနှစ်ေွင် ေကျာက်စကာဵကြီဵဘုရာဵ အေနာက်ဘက်မှ အလျာဵ ၁၆ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၂၁ လက်မ၊ ေုေလဵလက်မရှိသည်ဴ အုေ်ခွက်ကြီဵေစ်ခုကို ေပ်မဳ ရရှိခဲဴသည်။ ယင်ဵ အုေ်ခွက်ကြီဵနှင်ဴအေူ ေစာလူဵမင်ဵဘွဲ့ပါရှိေသာ အုေ်ခွက်ကြီဵမျာဵနှင်ဴ နှစ်ကျိပ် ရှစ်ဆူပုဳပါရှိေသာ အုေ်ခွက်အကျိုဵမျာဵကို ေေွ့ရှိခဲဴရသည်။
ပညာရှင်မျာဵက အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ပါရှိသည်ဴ ဆင်ဵေုမျာဵ၏ လက်ရာကို ကြည်ဴ၍ မည်သည်ဴေခေ်ေွင် မည်သည်ဴ ဘုရင်က ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵခွဲခြာဵနိုင်ကြေပ သည်။ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် ေစ်ခုနှင်ဴ ေစ်ခု မေူညီကြေသာ်လည်ဵ အာဵလုဳဵ သည် ဗုဒ ယဲ်ေကျဵမှုကို ေဖာ်ေှေန်ဵသည်ဴ ဘာသာေရဵဆိုင်ရာ အေမွအနှစ်မျာဵသာ ဖြစ်ကြေပသည်။ ေို့အေူ ဗုဒ ဝင်ရှစ်ခန်ဵကို အသာဵေပဵ ေုလုပ်ောဵသည်ဴ အန
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵ
မြန်မာနိုင်ငဳ၏ အေစာဆုဳဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို သေရေခေ္တရာမြို့ေဟာင်ဵမှ အမျာဵဆုဳဵရရှိခဲဴသည်။ သို့ေသာ် အခြာဵ ပျူမြို့ ပြမျာဵဖြစ်သည်ဴ ဗိဿနိုဵ၊ ဟန်လင်ဵနှင်ဴ မိုင်ဵေမာေို့ေွင် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို မေေွ့ရှိရေချ။ သေရေခေ္တရာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵေွင် ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာဆိုင်ရာ ဗုဒ ဆင်ဵေု အုေ်ခွက်မျာဵ အပြင် မဟာယန ကိုဵကွယ်မှုဆိုင်ရာ ေဗာဓိသေ္တ အုေ်ခွက်မျာဵကိုလည်ဵ ေေွ့ရှိရသည်။
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဘဲဥပုဳ၊ ေအာက်ေခြ ဘဲဥပုဳရှိ၍ အေက်ေွင် ချွန်ေနပုဳ၊ ေလဵေောင်ဴပုဳ၊ အဝိုင်ဵပုဳ၊ ေောင်ဴမှန် စေုဂဳပုဳ၊ ေအာက်ေခြေောင်ဴမှန်စေုဂဳ ရှိ၍ အေက်ေွင်ချွန်ေနပုဳနှင်ဴ ေအာက်ေခြေောင်ဴမှန်စေုဂဳရှိ၍ အေက်ေွင် အဝိုင်ဵ ပုဳဟူ၍ အဓိက ပုဳစဳ ခုနစ်မျိုဵေေွ့ရှိရသည်ဴအနက် ဘဲဥပုဳ၊ ေအာက်ေခြဘဲဥပုဳနှင်ဴအေက် အချွန်ပုဳ အုေ်ခွက်မျာဵကို အမျာဵဆုဳဵ ေေွ့ရှိရသည်။ယင်ဵေို့အနက် အေသဵဆုဳဵ အုေ်ခွက်ဘုရာဵသည် အကျယ် ၁ ဒသမ ၅ လက်မ ရှိကာ အမျာဵအာဵဖြင်ဴ အကျယ်၂ ဒသမ ၂၅ လက်မမှ ၅ လက်မ၊ အမြင်ဴ ၃ လက်မ မှ ၄ လက်မအေိရှိကြသည်။ သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်မျာဵေွင် အချို့ကို ေဘာင် ကွပ်ောဵ၍ အချို့ကို ေဘာင်ကွပ်ောဵခြင်ဵမရှိေချ။ သေရေခေ္တရာမြို့ေဟာင်ဵအေွင်ဵ ရှိ မုေောရွာမှ ေမြမီဵဖုေ်အုေ်ခွက်ဘုရာဵ အမျာဵအပြာဵကို ၁၉၂၇ ခုနှစ်နှင်ဴ ၁၉၂၈ ခုနှစ်မျာဵေွင် ရရှိခဲဴရာ အမြင်ဴ ၅ လက်မနှင်ဴ အချင်ဵဝက် ၃ လက်မရှိသည်။
သေရေခေ္တရာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵေစ်ဆူေွင် ေုလုပ်ောဵသည်ဴ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်၏ လက်ေော်ဟန်(မုဒြာ)သည် ဘူမိဖဿ (လက်ေချာင်ဵမျာဵေမြေိပုဳစဳ) ဖြစ်ကာ ရုပ်ပွာဵေော် ေစ်ဖက်ေစ်ချက်ေွင် ေစေီပုဳစဳ ေစ်ခုစီ ရဳောဵသည်။ ေအာက်ေခြ ပလ္လင်ခုဳေွင်မူ ပန်ဵအိုဵေစ်လုဳဵစီ ရဳောဵသည်ဴ ခြေင်္သဴဦဵေခါင်ဵပုဳကို မြင်ေေွ့ ကြရသည်။ပလ္လင်ေအာက်ေခြေွင် ေယဓမ္မာ အစချီသည်ဴ ဂါောေော်ကို ေရဵောဵသည်။ေကျာ ဘက်ေွင် ပျူအက္ခရာမျာဵဖြင်ဴ ဗ
သေရေခေ္တရာမှ ေေွ့ရှိခဲဴရသည်ဴ ေအာက်ေခြေလဵေောင်ဴနှင်ဴ ေိပ်ချွန်ဵပုဳစဳ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်မျာဵေွင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော်ကို အုေ်ခွက်အလယ်၌ ကြာပလ္လင်ေပါ် ေွင်သီေင်ဵသုဳဵေနဟန် ေုလုပ်ောဵသည်။လက်ေော်ဟန်သည် လက်ေော်နှစ်ဖက် ကို ရင်ဘေ်ေပါ်သို့ ေင်ောဵသည်ဴ အဘယမုဒြာဟန်ဖြစ်သည်။ ပလ္လင်ေအာက်ေခြေွင် မဟာဝဂ္ဂပါဠိေော်၊ ဒီဃနိကာယ၊ သုေ္တန်ပိဋကေ်ေော်မှ ေကာက်နုေ်ောဵ သည်ဴဘုရာဵဂုဏ်ေော်မျာဵကို ေရဵသာဵောဵသည်။စာအေရဵအသာဵသည် ေအဒီ ငါဵရာစုမှ ခုနစ်ရာစုအေွင်ဵက အိန
သေရေခေ္တရာမှရရှိခဲဴသည်ဴ မဟာယန ဗုဒ ဘာသာနှင်ဴ စပ်လျဲ်ဵသည်ဴ ေမြမီဵဖုေ် မျာဵေွင်ေဗာဓိသေ္တ၊ အဝေလာကိေေသရ၊ အဒိဘူေဗုဒ နှင်ဴေလာကနာေပုဳမျာဵကို မြင်ေေွ့ရသည်။ အဝေလာကိေေသရ အချို့ေွင် ဦဵေခါင်ဵေော်၌သရဖူ ေဆာင်ဵ ောဵ၍ အချို့ေွင် သရဖူေဆာင်ဵောဵခြင်ဵမရှိေချ။ ေမှာ်ဇာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ ေဗာဓိသေ္တ ေမြမီဵဖုေ်ဘုရာဵေွင် ေခြေော်ဟန်သည် ကြာပလ္လင်ေပါ်မှ ေခြေွဲလဲချ၍ ေိုင်ေန ဟန် ဖြစ်သည်။
ေောင်လုဳဵညိုရွာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ ၄ ဒသမ ၅ လက်မမြင်ဴေသာ အုေ်ခွက်ဘုရာဵေွင် ရုပ်ပွာဵသုဳဵဆူပါရှိကာ အလယ်ဆင်ဵေုေော်သည် ကြာပလ္လင်ေွင်ေိုင်၍ မကိုဋ် ေဆာင်ဵောဵပြီဵ ေဘဵနှစ်ဖက်မှ ရုပ်ပွာဵမျာဵသည် အလယ်ရှိ ရုပ်ပွာဵဘက်သို့ မျက်နှာမူလျက် ေိုင်ေနကြသည်။
သေရေခေ္တရာမှ ရရှိခဲဴသည်ဴ အုေ်ခွက်မျာဵကို ေေရဝါဒဆိုင်ရာ အုေ်ခွက်မျာဵ၊ မဟာယနဆိုင်ရာ အုေ်ခွက်မျာဵ၊ ေေရဝါဒနှင်ဴ မဟာယနကို ေရာစပ်ောဵသည်ဴ အုေ်ခွက်မျာဵဟု ပိုင်ဵခြာဵနိုင်သည်။ ဗုဒ ရုပ်ပွာဵေော် အုေ်ခွက်၊ ေဗာဓိသေ္တရုပ်ပွာဵ ေော် အုေ်ခွက်ေို့အပြင် ဗုဒ ရုပ်ပွာဵကို မဟာယန နေ်ရုပ်မျာဵရဳောဵသည်ဴ အုေ် ခွက်မျာဵကိုလည်ဵေေွ့ရှိရသဖြင်ဴ သေရေခေ္တရာေွင် ရှိခဲဴသည်ဴ ပျူလူမျိုဵမျာဵသည် ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာအပြင် မဟာယနဗုဒ ဘာသာကိုလည်ဵ ကိုဵကွယ်ခဲဴကြေကြာင်ဵ ယူဆနိုင်ခဲဴေပသည်။ ေို့အေူ ဢေိပိေသာဘဂဝါ အစရှိေသာ ဂါောကို ေရဵေိုဵောဵ သည်ဴအုေ်ခွက်နှင်ဴ ေယဓမ္မာဂါောကို ေရဵေိုဵောဵသည်ဴ အုေ်ခွက်၊
ေယဓမ္မာဂါော ေရဵေိုဵောဵေသာ ေဗာဓိသေ္တ (သို့မဟုေ်) အဝေလာကိေေသရ (သို့မဟုေ်) ေလာကနာေ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵဟူ၍ သုဳဵမျိုဵ ေေွ့ရပါသည်။
ဘီစီ၂၀ဝ ပြည်ဴခုနှစ်ေွင် ဗုဒ ဝါဒသည် မဟာယာနနှင်ဴ ေေရဝါဒဟု နှစ်ဂိုဏ်ဵကွဲခဲဴရာ မဟာယာနဂိုဏ်ဵသည် သက္ကေ ဘာသာကိုအသုဳဵပြု၍ ဟိနယာန ဗုဒ ဝါဒ (သို့ မဟုေ်) ေေရဝါဒ ဗုဒ ဝါဒသည် ပါဠိဘာသာကိုအသုဳဵပြုခဲဴသည်ဟု အိန ဝါဒနှင်ဴ သက်ဆိုင်ေသာအုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵဖြစ်ကြသည်။
ေဗာဓိသေ္တပုဳပါရှိပြီဵ ေယဓမ္မာဂါောကို သက္ကေဘာသာဖြင်ဴ ေရဵေိုဵောဵေသာ အုေ်ခွက်မျာဵမှာ ေအဒီ ရှစ်ရာစုမှ ကိုဵရာစုအေွင်ဵ ပြုလုပ်ခဲဴေကြာင်ဵ ယူဆကြ သဖြင်ဴ ေေရဝါဒဗုဒ ဘာသာသည် သေရေခေ္တရာသို့ ေအဒီ ခုနစ်ရာစုမေိုင်မီ ေရာက်ရှိေနခဲဴကာ မဟာယာနဗုဒ ဘာသာသည် ေအဒီခုနစ်ရာစုေနာက်ပိုင်ဵမှ သေရ ေခေ္တရာသို့ ေရာက်ရှိလာဖွယ်ရှိေပသည်။
ေို့ေကြာင်ဴ သေရေခေ္တရာမှ ေေွ့ရှိခဲဴသည်ဴ ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵသည် သေရေခေ္တရာေွင် ေနေိုင်ခဲဴသည်ဴ ပျူလူမျိုဵ မျာဵ၏ ယုဳကြည်ကိုဵကွယ်မှုမျာဵကို ေဖာ်ေှေန်ဵေနခဲဴကြေပသည်။ေမြမီဵဖုေ် အုေ်ခွက်ဘုရာဵမျာဵကို သေရေခေ္တရာဝန်ဵကျင်ရှိ ေမှာ်ဇာ၊ မေော ရွာ၊ ငရှင်ဴကုန်ဵ၊ မြင်ဗာဟုဘုရာဵ၊ ကန်သုဳဵဆင်ဴေောင်၊ ောဝေိံသာ ကျွဲေကျာင်ဵကုန်ဵ ဘုရာဵ၊ ပျိုဵခင်ဵကြီဵစသည်ဴ ေနရာမျာဵမှ ရရှိခဲဴရာ ယင်ဵေို့ကို ေကျာက်စာဝန်ဦဵမြ ပြုစုခဲဴသည်ဴ ေရှဵေဟာင်ဵအုေ်ခွက် ရုပ်ပွာဵဆင်ဵေုေော်မျာဵ စာအုပ် ဒုေိယေွဲေွင် ေလဴလာနိုင်ကြေပသည်။
No comments:
Post a Comment